مدیریت جهان؛ بهانه نوین اشغالگری/ عراق صحنه پارادوکس رفتاری آمریکا

اشغال عراق از سال 2003 میلادی آغاز شد و تا کنون یعنی سال2011 همچنان ادامه دارد و براساس توافق نامه امنیتی بغداد-واشنگتن که در آخرین روزهای حضور "جرج بوش" در کاخ سفید میان مقامات آمریکا و عراق به امضا رسید قرار بر این شد که تمام نظامیان آمریکایی حاضر در عراق تا پایان سال 2011 از این کشور خارج شوند، اما تحرکات آمریکا در هفته های اخیر حکایت از آن دارد که ایالات متحده در تلاش است تا به هر نحو ممکن حضور خود در این کشور نفت خیز را حفظ کند.

در همین رابطه هفته گذشته "رابرت گیتس" وزیر دفاع آمریکا به عراق سفر کرد و در سخنان خود به صراحت اعلام کرد که برخی مقامات عراقی خواهان ادامه حضور نظامیان آمریکایی در کشورشان هستند.

پرسشی که در اینجا مطرح می شود آن است که "با توجه به اوضاع حاکم بر عراق و نگاه منفی دولت و مردم این کشور به حضور نطامیان آمریکایی در کشورشان آیا ادامه حضور نظامی آمریکا در عراق محقق می شود یا خیر؟"

"سیامک کاکایی" کارشناس مسائل عراق در پاسخ به این پرسش گفت: توافقنامه بغداد -واشنگتن برای خروج نظامیان آمریکایی از عراق با نزدیک شدن به زمان مقرر آن درحال تبدیل شدن به یک موضوع کلیدی بوده وحتی الامکان این احتمال وجود دارد که خروج نظامیان از عراق به موضوعی چالش برانگیز هم برای عراق و هم آمریکا تبدیل شود.

اکنون این مدل مطرح است که در مدیریت جهان خاورمیانه نقش کلیدی دارد یعنی هر قدرتی که بتواند نقش بیشتری در خاورمیانه داشته باشد می تواند نقش پررنگ تری را نیز در مدیریت جهان ایفا کند از همین رو است که هم اکنون شاهد رقابت گسترده کشورهایی همچون چین، روسیه، فرانسه، آمریکا و حتی کشورهای دیگر در خاورمیانه هستیم و از آنجا که عراق نقش مرکزی در خاورمیانه دارد آمریکا به هیچ وجه قصد از دست دادن آن را ندارد. به عبارت دیگر آمریکا با نگاهی به آینده نگاهی جدید به عراق دارد.

لاسجردی

کاکایی در توضیح بیشتر این موضوع به تاریخچه چگونگی امضای توافقنامه امنیتی بغداد-واشنگتن و فشارهای وارده بر بوش به ویژه از سوی دموکراتها و شخص اوباما اشاره کرد و افزود : اوباما در زمان رقابتهای انتخابات ریاست جمهوری 2008 به مردم آمریکا وعده داد که در صورت پیروزی در انتخابات، نظامیان آمریکایی را ظرف 16 ماه از عراق خارج کند، اما پس از رسیدن به این پست، خود متوجه حساسیت موضوع شد و زمانی که در عمل به وعده ناکام ماند تغییراتی را در گفته های خود انجام داد و بخشی از نظامیان آمریکایی را از عراق خارج کرد تا 50 هزار نظامی ایالات متحده در عراق باقی بماند که بر اساس توافقنامه همین 50 هزار نیرو نیز باید تا پایان سال جاری میلادی از عراق خارج شوند.

"حسن هانی زاده" از کارشناسان حوزه خاورمیانه وجهان عرب نیز دراین باره گفت : نه دولت و نه ملت عراق حاضر نیستند که حضور نظامیان آمریکایی در کشورشان تمدید شده و یا حتی مورد بازبینی قرار بگیرد. آمریکا بر اساس توافقنامه امنیتی باید تا پایان سال جاری میلادی از عراق خارج شود. در هشت سال گذشته آمریکا ثابت کرد حضور نظامی آنها کمکی به برقراری ثبات در عراق نمی کند.

همچنین تظاهرات اخیر ضد آمریکایی در شهرهای عراق و سخنان اخیر "مقتدی صدر" درباره پیامدهای ادامه حضور نظامیان آمریکایی درعراق نشان می دهد که فضا برای ادامه حضور نظامیان آمریکایی مناسب نیست. از سوی دیگر ژنرالهای آمریکایی به خوبی دریافته اند که با حضور فیزیکی درعراق نمی توانند امنیت را در این کشور برقرار کنند و بر اساس برآوردهای دولت آمریکا، هر ثانیه حضور در عراق هزینه ای بالغ بر 5 هزار دلار دارد که این رقم هزینه های بسیار سرسام آوری را بر واشنگتن وارد کرده؛ از همین رو آمریکایی ها ترجیح می دهند که عراق را ترک کنند اما برخی از پایگاه ها را برای کنترل کشورهای همسایه عراق با هدف دخالت درامور آنها و ایجاد ناآرامی در منطقه برای خود حفظ کنند.

دکتر "حسن لاسجردی" نیز با تقسیم سیاستهای آمریکا در عراق به مسائل خرد و کلان گفت : در ماه های آخر حضور بوش در کاخ سفید آمریکا مجبور شد تا به سبب اصرار عراق برای تعیین جدول زمانبندی شده برای خروج نظامیان آمریکایی توافقنامه امنیتی را با بغداد امضا کند، اما بعدها آمریکا موضوعاتی را به این توافقنامه اضافه کرد که موجب تضعیف آن شد.

لاسجردی در ادامه افزود : در سطح کلان باید گفت تغییراتی در منطقه خاورمیانه به وجود آمده که نتیجه آن چند پارگی قدرت در کشورهای عرب همسابه عراق بوده است. عراق اولین کشور عربی بود که قدرت دیکتاتوری درآن از بین رفته وتحولات منطقه نشان می دهد جهان عرب نگران شکل گرفتن یک عراق جدید است.

مورد دیگرمدل مدیریت جدید جهان است. پس از فروپاشی شوروی و از بین رفتن نظام دوقطبی، مدل های مختلفی برای مدیریت جهان پیشنهاد شد که اغلب آنها شکست خورد و در نتیجه اکنون این مدل مطرح است که در مدیریت جهان خاورمیانه نقش کلیدی دارد یعنی هر قدرتی که بتواند نقش بیشتری در خاورمیانه داشته باشد می تواند نقش پررنگ تری را نیز در مدیریت جهان ایفا کند از همین رو است که هم اکنون شاهد رقابت گسترده کشورهایی همچون چین، روسیه، فرانسه، آمریکا و حتی کشورهای دیگر در خاورمیانه هستیم و از آنجا که عراق نقش مرکزی در خاورمیانه دارد آمریکا به هیچ وجه قصد از دست دادن آن را ندارد. به عبارت دیگر آمریکا با نگاهی به آینده نگاهی جدید به عراق دارد.    

راهکارهای آمریکا برای ادامه حضور در عراق

به گزارش مهر، آمریکا برای اشغال عراق هم متحمل هزینه های مادی کمرشکن شده و هم آنکه تلفات انسانی زیادی را نیز در این جنگ تجربه کرده ازهمین رو محتمل ترین موضوع در این باره آن است که آمریکا بنا بر دلایل مختلف به کلی حضور خود در عراق را پایان نخواهد داد بنابراین راهکارهای واشنگتن برای تداوم حضور درعراق چگونه خواهد؟

سیامک کاکایی درپاسخ به این پرسش اظهارداشت: آمریکا تلاش خواهد کرد تاشرایط عراق به گونه ای پیش برود که جریانهای موجود دراین کشور خود خواهان ادامه نظامیان آمریکایی درکشورشان شوند و دراین راه تمرکز بر ناآرامیهای موجود در عراق و مناطق حائل میان کردستان و دولت مرکزی عراق و امکان بروز ناآرامی در این مناطق حائل می تواند آمریکا را در رسیدن به هدفش یاری رساند.

کاکایی در ادامه افزود : در این میان وزارت امور خارجه آمریکا از ماهها قبل فعال شده و صحبت از امکان افزایش شرکتهای امنیتی در عراق می کند و به طور کلی می توان گفت که واشنگتن با توسل به سه گزینه می تواند حضور نظامی خود در عراق را همچنان حفظ کند اول افزایش تعداد کارکنان و پرسنل سفارت آمریکا در بغداد. دوم، امضای قراردادهای جدید امنیتی برای آموزش نیروهای این کشور وسوم که سیاست راهبردی آمریکا برای عراق است"آمریکایی"کردن سیستم موجود درعراق است. 

کاکایی، هانی زاده و لاسجردی

کاکایی در توضیح این مسئله گفت : پیش از اشغال عراق سیستم نظامی حاکم بر این کشور روسی-فرانسوی بود و اکنون آمریکا تلاش خواهد کرد تا با فروش جنگ افزارها و دیگر سیستمهای آمریکایی عراق را نیز آمریکایی کند. به عبارت دیگر آمریکا تلاش می کند تا در قالب تعریفهای جدید حضور خود در عراق را حفظ کند.

"حسن لاسجردی" نیز در این مورد گفت : برای توضیح این مسئله باید به سطح خرد مسائل موجود در عراق و منطقه به ویژه از نگاه آمریکاییها اشاره کنیم : اول آنکه عراق مرکز خاورمیانه است و آمریکا این کشور را برای صدور دموکراسی انتخاب کرده است.

آمریکا تلاش خواهد کرد تا شرایط عراق به گونه ای پیش برود که جریانهای موجود در این کشور خود خواهان ادامه نظامیان آمریکایی در کشورشان شوند و در این راه تمرکز بر ناآرامیهای موجود در عراق و مناطق حائل میان کردستان و دولت مرکزی عراق و امکان بروز ناآرامی در این مناطق حائل می تواند آمریکا را در رسیدن به هدفش یاری دهد.

سیامک کاکایی

دوم اهمیت اقتصادی عراق است به ویژه آنکه این کشور دارای ذخایر عظیم نفت بوده و حضور در آن می تواند امنیت انرژی را به دنبال داشته باشد.

مورد سوم آنکه حضور در عراق می تواند مانعی در راه پیشرفت ایران باشد البته به شرط آنکه آمریکا از بغداد حمایت کند.

و مورد چهارم که اهمیت ویژه ای دارد آن که با توجه به اصول رفتار سیاست خارجی آمریکا این نکته بعید است که ایالات متحده ابتدا دریک کشور سرمایه گذاری هنگفتی انجام داده و سپس آن کشور را ترک کند، بنابراین می توان گفت خروج آمریکا از عراق افسانه ای بیش نیست.

لاسجردی در ادامه افزود : اما یک نکته وجود دارد و آن اینکه آمریکا وعده خروج از عراق را داده و این موضوع با تصمیم این کشور برای حضور تناقض داشته و به نوعی پارادوکس های رفتاری آمریکا را به تصویر می کشد.

لاسجردی افزود : آمریکا برای عمل به وعده خود در مرحله اول نیروهای خود را از شهرهای عراق خارج کرد و در مرحله دوم مسئولیتهای امنیتی را به نیروهای عراقی واگذار کرد. اما آمریکا برای آنکه حضور جزئی خود را نیز در عراق حفظ کند رو به تجهیز عراق و به ویژه ارتش این کشور آورد که این موضوع نیازمند حضور متخصص های آمریکایی در عراق است.

در مرحله آخر آمریکا در پایگاه هایی درنقاط مختلف عراق مستقر شد درست همانند اقدامی که در ژاپن و چند کشور دیگر انجام داد و بدین ترتیب آمریکا حضور خود در عراق را همچنان حفظ می کند و به طور کامل عراق را ترک نمی کند.

لاسجردی در پایان سخنان خود گفت: نکته ای که نباید آن را فراموش کرد آن است که آمریکا در حال حاضر رقیب هماوردی را در برابر خود نمی بیند که به واسطه فشار آن مجبور به خروج از عراق شود. 

حسن هانی زاده نیز در توضیح این موضوع گفت : آمریکا پیشتر تلاش می کرد تا یک دولت دست نشانده در عراق به حکومت برسد و در این راه با همکاری برخی کشورهای عربی به ویژه عربستان سعی کردتا "ایاد علاوی" که یک چهره لیبرال وابسته به آمریکا بود به قدرت برسد، اما بافت مذهبی-سیاسی حاکم بر این کشور سبب شکست اقدامات آمریکا شد.

هانی زاده در توضیح  اینکه آمریکا چگونه می تواند حضور نظامی خود در عراق را تضمین کند، گفت : آمریکا تلاش می کند تا با به وجود آوردن یک سلسه دگرگونی ها در عراق همچون ایجاد ناامنی توسط حزب بعث و القاعده و یا حتی دست زدن به کودتای نظامی دولت "نوری مالکی" را سرنگون کند تا بدین ترتیب موقعیت خود در عراق را تثبیت کند. به عبارت ساده تر آمریکا در عراق ایجاد مشکل خواهد کرد تا بتواند حداقلی از نیروهای خود را درعراق حفظ کند تا ضمن نظارت بر منطقه امکان دخالت در آن را نیز از دست ندهد.
-----------------------------------------------------------------------------
گزارش : عبدالحمید بیاتی